Reizend in de internationale trein van Amsterdam naar Deventer hoorde ik het een jongen van een jaar of 16 tegen zijn maatjes zeggen: “Wat een chille trein.”
Hij bedoelde duidelijk niet dat het een trein was waarin je lekker kunt chillen. Dat kun je in iedere trein. Hij vond deze trein er anders en mooier uitzien dan de geijkte Nederlandse treinen. Cooler eigenlijk. Of zoiets.
Lak
De jongen geeft met zijn uitspraak aan dat taalgebruikers lak hebben aan regels, streven naar gemak en daarom zelf nieuwe grammaticale constructies maken.
In ‘een chille trein’ wordt van het werkwoord ‘chillen’ een bijvoeglijk naamwoord gemaakt. Nou worden er heel veel bijvoeglijke naamwoorden van werkwoorden gemaakt, bijvoorbeeld ‘de gekookte eieren’ van het werkwoord ‘koken’ en dus van het voltooid deelwoord ‘gekookt’. Ook van het hele werkwoord kun je een bijvoeglijk naamwoord maken, bijvoorbeeld ‘het lachende kind’.
Makkelijk
In ‘chille trein’ is er een volkomen nieuwe manier gebruikt om van een werkwoord een bijvoeglijk naamwoord te maken. Simpelweg door de ‘n’ weg te laten. Als ‘mooie trein’ (mooi + e) kan, moet ‘chille (chill + e) trein’ ook kunnen. Wat kan taal toch simpel zijn.
Ik heb jongelui ook horen zeggen: “Een lache kerel.” Grammaticaal klopt het net zo min. Eigenlijk moet je dus zeggen: “Een kerel om wie je kunt lachen.” Dat betekent dat je in plaats van een bijvoeglijke bijzin (om wie je kunt lachen) zelf een bijvoeglijk naamwoord (lache) maakt. Dat de korte versie onjuist is, maakt dan niets uit. Het is makkelijker en de zeggingskracht is groter. Daar valt de gemiddelde taalgebruiker wel voor.
Koningin
Ik zie de koningin nog niet gauw zeggen dat Den Haag een kicke stad is. Ook zal het nog een tijdje duren voordat de voorzitter van de Tweede Kamer het over een relaxe vergadering heeft.
Maar nieuwe taalconstructies die gebaseerd zijn op eenvoud, winnen bij het brede publiek over het algemeen snel terrein. Ik blijf het volgen.